اعداد - درس دوم انسانی
اسم عدد : اسمی است که بر شماره یا ترتیب دلالت می کند . و عددی را که بر شماره دلالت می کند
« عدد اصلی » وعددی را که ترتیب را برساند « عدد ترتیبی » می گویند .
اعداد اصلی عبارتند از :
واحِد- اِثْنانِ - ثَلاثَة - أرْبَعة خَمْسَة- سِتَّة - سَبْعَة - ثَمانِیَة - تِسْعَة - عَشَرَة– عِشرُونَ
– ثَلاثُونَ –اَربَعُونَ – خَمسُونَ – سِتُّونَ - سَبعُونَ - ثَمانُونَ - تِسعُونَ - مِأة – اَلف
تذکر1 : اعداد 1 تا 10 به دو صورت مذکر و مؤنث بکار میروند .
مانند : ( واحِد ، واحِدة ) ( اِثنانِ ، اِثنَتانِ – اِثنَینِ ، اِثنَتَینِ ) ( اَربَع ، اَربَعَة ) ( خَمس ، خَمْسَة ) سِتّ ، سِتَّة )
( سَبع ، سَبْعَة ) ( ثَمانِی ، ثَمانِیَة) ( تِسع ،تِسْعَة ) ( عَشر، عَشَرَة )
( اَحَدَ عَشَرَ ، اِحدَی عَشرَةَ ) - ( اِثنا عَشَرَ، اِثنَتا عَشرَةَ - اِثنَی عَشَرَ ، اِثنَتَی عَشرَةَ )
تذکر 2 : به اعداد 1 تا 10 که از یک جزء تشکیل شده اند عدد مُفرد گویند .
و به اعداد 11 و 12 که از دو جزء تشکیل شده اند عدد مُرَکَّب گویند .
اعداد ترتیبی عبارتند از :
اَوَّل – ثانِی - ثالِث - رابِع – خامِس - سادِس - سابِع- ثامِن - تاسِع - عاشِر – الحادِی عشر – الثانِی عشر
معدود
معدود : به کلماتی که شمرده می شوند « معدود » می گویند ( معدود بروزن مفعول یعنی شمرده شده )
کاربرد عدد با معدود :
الف : اعداد 1 و 2
اعداد 1 و 2 بعد از معدود بکار می روند ، برای تأکید و حُکمِ صفت را دارند .
( یعنی از نظر « مذکر و مؤنث – اعراب – معرف ونکره – عدد باید با معدود مطابقت نمایند. »
مانند : قرأتُ کتاباً واحداً ، قرأتُ مجلّةً واحدةً ،
هذانِ کتابانِ اثنانِ ، هاتان مجلّتانِ اثنَتانِ قَرَأْتُ کتابینِ اثنَینِ ، قَرَأْتُ مَجَلّتَینِ اثنتَیْنِ
ب : اعداد 3 تا 10
اعداد 3 تا 10 قبل از معدود بکار می روند . و از نظر جنس ( مذکر و مؤنث ) برعکس معدود آورده می شوند .
معدود اعداد 3 تا 10 همیشه جمع اند ومجرور .
مانند : قَرَأْتُ ثلاثةَ کُتبٍ - قَرَأْتُ ثلاثَ مَجلّاتٍ - قَرَأْتُ عَشَرَةَ کُتبٍ - قَرَأْتُ عَشْرَ مَجلّاتٍ حضََرََ ثلاثةُ مُعلّمینَ وثلاثُ مُعلّماتٍ - فی البیتِ خَمسَةُ مَصابیحَ
ج : اعداد 11 و 12
اعداد 11 و 12 قبل از معدود بکار می روند . و از نظر جنس ( مذکر و مؤنث ) هر دو جزءش با ید با معدود مطابقت داشته باشد .
معدود اعداد 11 و 12 همیشه فردند و منصوب
مانند : قَرَأْتُ أحَدَ عَشَرَ کتاباً - قَرَأْتُ إحْدَى عَشْرَةَ مجلّةً
هُنا اثناعَشَرَ کتاباً - هُنا اثنَتاعَشْرَةَ مجلّةً - قَرَأْتُ اثْنَی عَشَرَ کتاباً - قَرَأْتُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مجلّةً
اعراب اعداد
عداد نیز به عنوان عضوی از جمله نقش می پذیرد .
اعداد 1 و 2 برای ماقبل خود « صفت » هستند . ( و جزء توابع می باشند) .
اعداد 3 تا 10 متناسب با نیاز جمله نقش می پذیرند . ( یعنی اگر فاعل باشند مرفوع و اگر مفعول باشند
منصوب می شوند ........ ) مانند : حضََرََ ثلاثةُ مُعلّمینَ (ثلاثةُ : فاعل و مرفوع )
عدد 11 متناسب با نیاز جمله نقش می پذیرند ولی هر دو جزء آن مبنی برفتح و اعراب آن محلی است.
عدد 12 متناسب با نیاز جمله نقش می پذیرند ولی جزء اول آن معرب و جزء دوم آن مبنی است.
سلام دوستان !